Ontworpen
Een tuin is een door de mens ontworpen systeem. Dat is in een voedselbostuin niet anders. Het ontwerp van een voedselbostuin is geïnspireerd op een natuurlijke bosrand met een duurzame voedselproductie voor eigen gebruik in het achterhoofd.
Bosrand
De biodiversiteit van het bos is het grootst aan zijn randen. In een bosrand zie je alle lagen van het bos en combineer je die met het beschikbare zonlicht. Door met veel verschillende planten met eetbare onderdelen in die verschillende lagen te werken, krijg je een voedselbostuin. Je moet er wel voor zorgen dat jouw mini bosrandecosysteempje “werkt”. Je gaat dus aan de slag met de zichtbare en onzichtbare biodiversiteit, variaties in de hoeveelheid zonlicht en kringlopen van voedingstoffen en water. Bestuivende insecten krijgen voedsel en onderdak “Bed & Breakfast for bees”, paddenstoelen zijn het geheimzinnig sluitstuk.
Een voedselbostuin kan erg variëren in grootte: het absolute minimum is één boom omringd met voedselplanten. Vanaf 5000 m² spreken we van een echt voedselbos. Je kan een voedselbostuin dus als een klein voedselbosje beschouwen. Of gewoon een doordachte tuin met bomen waar voedsel geoogst kan worden.
Klimaatbestendig
Door te werken met veel soorten in verschillende lagen, door de bodem te bedekken en door rekening te houden met de stand van de zon en de windwerking krijg je een tuin die beter bestand is tegen hittegolven, stormwinden en zomerse plensbuien.
Bomen slaan CO2 op, maar wat misschien in het volgebouwde Vlaanderen veel belangrijker is: ze zijn natuurlijke airco’s die door schaduw en verdamping van water de omgevingstemperatuur tot 8 °C kunnen verminderen in steden. Door de tuin niet te beperken tot een terras en/of een grasveldje maar door actief aan de slag te gaan met bomen in de tuin zorgen we niet alleen voor verkoeling voor onszelf maar ook voor de buren.
Vlaanderen is verhard, versteend, geasfalteerd en volgebouwd. Water op verharde ondergronden gaat via de riolering meestal direct naar zee. In een voedselbostuin wordt het vocht maximaal vastgehouden in de mulch en de bodem. Daardoor moeten men minder water geven tijdens hittegolven en kan tijdens periodes van intensieve regen het water door de bodem worden opgenomen in plaats van naar zee te stromen.
Biodivers
In een voedselbostuin ga je voor veel soorten in verschillende lagen. Elke plant heeft zijn eigen kenmerken op vlak van bodem, vocht, zon en wind. Verschillende organismen hebben elk hun plekje in een voedselbostuin. Samen maken zij een robuust ecosysteem. Hoe groter de biodiversiteit, hoe meer klimaatbestendig, hoe beter de bestuiving, hoe minder plagen, hoe beter je opbrengst en hoe meer natuur in je tuin in allerlei bloeiende en boeiende vormen.
9 % van de oppervlakte van Vlaanderen bestaat uit tuinen. Maar 3 % van Vlaanderen bestaat uit natuurreservaten. Tuinen hebben dus potentieel een belangrijke rol in het behoud van de biodiversiteit in Vlaanderen. Oké, we hebben het dan niet over de wolf en de otter en waarschijnlijk ook niet over de gladde slang. Maar voor veel insecten, vogels, kleinere zoogdieren en amfibieën zijn er in een tuin wel mogelijkheden. In een voedselbostuin zorgen we voor een zo groot mogelijke biodiversiteit, niet enkel in planten, maar ook voor diertjes die het in Vlaanderen hoe langer hoe moeilijker hebben.
Dus…
Met gesloten kringlopen
In een voedselbostuin ga je niet bemesten en probeer je de inbreng van water tot een minimum te beperken. Dat kan door de kringlopen maximaal te sluiten. Een voedselbostuin is, na de aanleg, een kringlooptuin. Mulch, compost en paddenstoelen zijn 3 codewoorden in die kringlopen.
Arbeidsintensief ?
Hoe arbeidsintensief je voedselbostuin is, bepaal je voor een groot stuk zelf. Werk je met veel eenjarige groenten en een serre dan heb je veel meer werk dan met bomen en struiken en meerjarige kruiden. Maar aanleg en oogst vragen altijd tijd.
De eerste jaren krijg je misschien af te rekenen met enkele plagen, maar na een paar jaar wordt je ecosysteempje stabieler en verminderen die plagen meestal. Een teveel van een bepaalde soort wordt gemaaid en als mulch weer in het systeem gebracht. Opruimen laten we aan de natuur over.
Lekker !
De opbrengst in een voedselbostuin is meestal “van alles een beetje”. Als je het goed plant, heb je een heel jaar door lekkers. Misschien is het belangrijkste advies voor het inrichten en beheren van een voedselbostuin wel: ga aan de slag met wat jij, of je gezin, lekker vindt. Dat is de X-factor van een voedselbostuin. Je kan er proeven van lekkers dat je niet in de winkelrekken vindt. De smaak van eigen producten is bovendien vaak veel beter. In het begin ga je vooral oogst hebben van groenten en kruiden maar na enkele jaren kan je ook volop fruit, noten, bladeren, paddenstoelen, … oogsten in een voedselbostuin.
Gelaagd
Een voedselbostuin gaat voluit voor alle dimensies van de bosrand. We spreken over de volgende 7 lagen:
-
Kruinlaag : grote bomen, meer dan 10 meter
-
Tussenlaag : kleine bomen, 4 tot 9 m
-
Struiklaag : struiken van tot 3m
-
Kruidlaag: één- en meerjarige kruiden tot 1m
-
Bodembedekkers: meestal schaduwminnende laagblijvende planten tot 20 cm hoog
-
Klimplanten
-
Ondergrondse laag: wortels, knollen en paddestoelen…
Duurzame voedselproductie
Na de Tweede Wereldoorlog lag, zeker in Europa, de klemtoon van de landbouw op de maximalisatie van de voedselproductie. Schaalvergroting, kunstmest, pesticiden en mechanisering waren de basis van een industrieel landbouwmodel. Dit model bracht veel goedkoop voedsel maar ook waterverontreiniging, stikstofdepositie, erosie, … en een vervreemding van de landbouwproductie voor de gewone mens. Eten komt uit de fabriek en we kopen het in de supermarkt. Een voedselbostuin kan die verbinding tussen de mens en de voedselproductie helpen herstellen en zo bijdragen aan een draagvlak voor een duurzamere voedselproductie.
Voor alle duidelijkheid: in een voedselbostuin kan je wel streven naar een jaarrond oogst van groenten en fruit, maar volledig zelfvoorzienend worden met een voedselbostuin is niet realistisch. Granen en andere “koolhydraathoudende” gewassen kan je immers moeilijk in grote hoeveelheden combineren met een voedselbostuin
Ecopositief
De aanleg van een voedselbostuin is een ecopositieve actie. Je doet een kleine bijdrage aan de versterking van het plaatselijk ecosysteem. Een voedselbostuin levert een positieve bijdrage aan de klimaatproblematiek en de achteruitgang van de biodiversiteit. Bovendien is het een manier om mensen terug in contact te brengen met de kringlopen op aarde. Wie weet inspireer je er, bewust of onbewust, andere mensen mee. Ondertussen geniet je van al het lekkers dat je kan oogsten.
Dus… wees ecopositief, ga aan de slag met een voedselbostuin !